Zespół Szkół – Szkoła Podstawowa i Publiczne Gimnazjum w Salowej ma długą historię. Źródłem informującym o dziejach szkoły jest zachowana do dziś kronika, której jedno z początkowych zdań głosi:
„Szkoła tutejsza założona została za panowania Jego ck. Apostolskiej Mości Franciszka Józefa I Cesarza, Króla etc. etc. w roku 1857 jako szkoła parafialna
w Szalowej”.
Ta pierwsza placówka powstała dzięki staraniom ówczesnego proboszcza, ks. Stanisława Muszyńskiego, który na ten cel przeznaczył budynek starej plebanii. Tam też mieszkał nauczyciel prowadzący zajęcia szkolne. Ze względu na trudne warunki, bywały przerwy w działalności szkoły, spowodowane rezygnacją z pracy kolejnych nauczycieli. Jednak uczniów ciągle przybywało i w roku 1893 utworzono klasę „nadetatową”, która mieściła się w izbie zajmowanej przez kancelarię gminną.
20 kwietnia 1899 roku rozpoczęto budowę nowej szkoły i w tym samym roku, decyzją Rady Szkolnej Krajowej, przekształcono tutejszą szkołę na dwuklasową.
4 grudnia 1899 roku odbyło się poświęcenie nowo wybudowanego budynku szkolnego, a w dn. 1 marca 1900 roku przeniesiono do niego zajęcia.
W roku szkolnym 1905/1906 oprócz kierownika, który był jedynym do tej pory nauczycielem, zatrudniono drugiego, a w roku 1914 było już czworo uczących.
Poza nauczaniem programowym, szkoła prowadziła dodatkowe zajęcia, np. „guzikarstwo”, przygotowywała dla społeczności przedstawienia jasełkowe, obchody rocznicowe jak choćby „obchody grunwaldzkie” w 1910 roku.
Historia szkoły w Szalowej ściśle wiąże się z historią ojczyzny. W latach pierwszej wojny światowej 1914-1918 na pewien czas zawieszono działalność placówki, bowiem 21 września 1914 roku na parę miesięcy wojsko zajęło pomieszczenia szkolne na własne potrzeby. 1 września 1915 roku wznowiono zajęcia.
12 grudnia 1924 roku szkoła w Szalowej została przemianowana na czteroklasową. W tym roku liczba uczniów zapisanych wynosi 162.
W roku szkolnym 1925/26 szkoła zorganizowała wieczorowe kursy dla „pół
i całych analfabetów”. W kolejnych latach w budynku szkoły organizowane były nie tylko uroczystości okolicznościowe, ale również zajęcia dla rodziców, np. w 1929 roku kurs kroju i szycia.
W roku szkolnym 1931/32 w tutejszej szkole została założona czytelnia. Jej członkowie organizowali odczyty i dyskusje o dziejach i problemach współczesnych ojczyzny. W ciągu roku przeczytano 290 tomów z tzw. biblioteki ruchomej.
10 listopada 1932 roku założono w szkole świetlicę dla młodzieży od lat 14 do 18. W tym samym roku na terenie szkoły odbył się kurs rolniczo – społeczny, w którym wzięło udział 100 miejscowych rolników.
W okresie międzywojennym szalowska szkoła pełni we wsi swoiste centrum kultury, dbając o rozwój intelektualny i kulturalny nie tylko uczniów, ale i rodziców. Przykładem są liczne imprezy kulturalne oraz różnego rodzaju kursy.
Wybuch drugiej wojny światowej nie zakłócił zajęć szkolnych. Gdy 8 maja 1941 roku Kompania Dywizji Górskiej zajęła budynek, lekcje odbywały się w wiejskich domach. Od 1 września 1942 roku uczniowie kontynuowali naukę w budynku szkoły. Liczba uczniów była okazała, bo 260. Dlatego zwiększono liczbę nauczycieli o jednego pracownika. W latach 1941-44 mieściła się w tutejszej szkole „Szkoła Rolnicza” dla chłopców, „którzy wypełnili obowiązek szkolny”.
1 września 1944 roku zawieszono zajęcia szkolne do lutego 1945 roku, bowiem budynek zajęła żandarmeria niemiecka.
W roku 1945-46 po zakończeniu drugiej wojny światowej, życie szkoły rozkwita na nowo. Zawiązuje się Komitet Rozbudowy Szkoły pod przewodnictwem księdza Stanisława Pękali, o którym w kronice zapisano:
„Niezmordowany w swych usiłowaniach ksiądz Stanisław Pękala […] nadał tej pracy rozmach i tempo tak znaczne, że w czasie od oczątku maja do końca sierpnia wykonano rozbudowę [..]”.
1 września 1946 roku odbyło się poświęcenie dobudowanej części budynku, na którą złożyło się 5 sal dużych, 3 mniejsze i 2 obszerne korytarze. Na ścianie górnego korytarza umieszczono tablicę pamiątkową jako dowód wdzięczności mieszkańców Szalowej księdzu Stanisławowi Pękali za jego trud i zaangażowanie w rozbudowę szkoły. [Obecnie trwają prace nad nadaniem Zespołowi Szkół w Szalowej imienia księdza S. Pękali].
Lepsze warunki lokalowe szkoły dały efekty w jej działalności. Powstała i zaczęła rozwijać się biblioteka szkolna, spółdzielnia uczniowska, koło PCK, SKO, harcerstwo, zaczął działać samorząd uczniowski i komitet rodzicielski. W dalszym ciągu organizowano kursy dla dorosłych.
W roku szkolnym 1975/76 przystąpiono do remontu i dalszej rozbudowy,
w wyniku czego co pewien okres przybywało pomieszczeń i w 1983 roku szkoła posiadała łącznie 8 izb lekcyjnych, świetlicę, dwie szatnie, sanitariaty, pomieszczenie na bibliotekę, odremontowane CO oraz mieszkanie dla nauczyciela.
Na skutek reformy oświatowej w roku 1998/1999 przemianowano szkołę na Szkołę Podstawową w Szalowej i Publiczne Gimnazjum w Łużnej -oddział w Szalowej.
W roku szkolnym 2001/2002 przekształcono ją na Zespół Szkół – Szkoła Podstawowa
i Publiczne Gimnazjum w Szalowej. Od tej pory zauważa się, poza sukcesami dydaktyczno – wychowawczymi, wiele zmian estetycznych i technicznych, które ułatwiają pracę nauczycielom i uczniom. Oddano do użytku salę komputerową
i rozpoczęto prace przygotowawcze do budowy sali gimnastycznej. Przeprowadzono,
z dużym zaangażowaniem rodziców, niezbędne remonty wewnątrz szkoły.
W roku 2003 rozpoczęto budowę sali gimnastycznej na posesji przekazanej nieodpłatnie przez ks. proboszcza Stanisława Tobiasza. 23 października 2004 roku dokonano uroczystego otwarcia nowo wybudowanej części szkoły, w której obok nowoczesnej sali gimnastycznej znajdują się cztery pięknie wyposażone sale lekcyjne. W tym samym roku szkolnym zainstalowano monitoring szkoły. W kolejnym roku szkolnym 2005/2006 wykonano wymianę stolarki zewnętrznej starej części budynku
w ramach termomodernizacji, która ma być ukończona w 2007 roku.
Szkoła w Szalowej jest na miarę czasów współczesnych. Kultywuje tradycje, pełniąc w dalszym ciągu, obok funkcji oświatowo – wychowawczych, rolę swoistego centrum kulturalnego wsi.